Kan fictie je toekomst veranderen?

Schrijven met Ouariachi #65

Hallo jij,

Er is dit fijne oude interview met Zadie Smith door Charlie Rose uit 2005, over Smith’s net verschenen roman On Beauty. Rose noemt het een boek over een huwelijk dat na dertig jaar stukloopt. Smith bevestigt dat en is er een beetje verbaasd over: zelf is ze nog niet zo lang geleden getrouwd — en nog gelukkig ook.

Ze voegt eraan toe: “A friend of mine said yesterday… she’s a psychotherapist… that my whole thing is that I try and project things into the future to make them safe.”

Rose concludeert: “So if you write about a troubled marriage, you ‘ll never have a troubled marriage.”

“Exactly.”

Kan fictie je angstdromen voor de toekomst bezweren?

Zadie Smith bij Charlie Rose, 2005.

Zelf heb ik eerder het omgekeerde idee, door een aantal ietwat lugubere ervaringen met mijn eigen werk.

In mijn de debuutroman, De vernietiging van Prosper Morèl (2010), beschreef ik hoe een psychotherapeut door een diepgravende confrontatie met zijn verleden tot het punt komt waarop hij zijn praktijk en zijn huwelijk opblaast en zich op een carrière als kunstenaar stort.

Ikzelf was in die tijd bijna tien jaar samen met een vrouw van wie ik veel hield — niet getrouwd, wel een soort huwelijk — en ik was niet ontevreden met mijn werk als psycholoog. Ik voelde geen angsten die bezworen moesten worden.

Maar toen werd het boek gepubliceerd.

Binnen een jaar werkte ik niet meer als behandelend psycholoog. Net als Prosper Morèl had ik vol geestdrift voor de kunst gekozen. En o ja, die relatie van bijna tien jaar liep in die periode ook stuk.

Ik had de toekomst niet bezworen met dat boek, maar naar me toe geschreven.

Dat bleek trouwens ook op een positieve manier te kunnen.

Ik heb het idee dat ik met het schrijven over een jonge moeder in Een honger (2015) me zo diep in het ouderschap heb moeten verplaatsen, dat ik daarna klaar was om zelf een kind te krijgen. En dat gebeurde ook, twee jaar na publicatie van het boek.

Bij de roman die daarna kwam, lag het weer precies andersom.

Vroeg in 2019 bedacht ik het verhaal dat uiteindelijk Herfstdraad (2022) zou worden. Ik ontwierp een personage dat, als een soort moderne Job, alles kwijtraakt wat hem dierbaar is: in de eerste plaats zijn relatie — en daarmee ook het huis dat hij net samen met zijn vrouw gekocht heeft.

Ik was pas een paar maanden bezig met dat boek toen mij hetzelfde overkwam.

Je gaat je afvragen: moet ik niet wat beter oppassen met wat ik verzin?

Kan fictie in de glazen bol van de toekomst kijken? Is literatuur gevaarlijk?

Of is het minder mysterieus, en wel degelijk psychologisch of neurocognitief te verklaren — bijvoorbeeld doordat het onbewuste van de kunstenaar al eerder op de hoogte is van wat er speelt in diens leven dan zijn bewuste brein?

Laat me we weten wat je ideeën zijn, via het commentaarveld. Misschien heb je zelf soortgelijke ervaringen met schrijven — ik hoor ze graag!

Wil je me steunen bij het maken van deze nieuwsbrief? Dan stel ik een donatie zeer op prijs. Je kunt ook overschakelen op een ‘premium’ abonnement. Dan krijg je voor €5,- per maand (of een voordelige €50,- per jaar) toegang tot het hele archief, de schrijfcursus “Een verhaal in 10 weken” én The Satanic Verses Leesclub.

In alle gevallen is mijn dank onmetelijk.

Tot volgende keer!

Jamal Ouariachi