Hallo lezer,
Vandaag vervolg ik de analyse van Better Call Saul — waar ik vorige week aan begonnen ben.
Maar eerst wil ik een woord van dank zeggen.
Van nogal wat mensen heb ik de afgelopen tijd een donatie mogen ontvangen. Ik ben nog steeds herstellende van een ontstoken oogzenuw en ik werk nog steeds veel minder en minder intensief dan normaal. Voor een zzp’er hakt dat er financieel enorm in — en ik ben dus gigantisch dankbaar voor jullie gulle giften. Goed voor het moreel ook: het motiveert me des te meer om van deze nieuwsbrief iets waardevols te maken.
Midden in de crisis
Vorige week zagen we dat aan het eind van aflevering 1 van Better Call Saul het verhaal van die aflevering nog niet voltooid is, in structurele zin.
Er is een beginincident geweest: de verloren rechtszaak, met als gevolg: Jimmy keert zich af van de pro deo-advocatuur.
Dan volgt wat in structurele verhaalanalyses vaak de ‘reis’ wordt genoemd: Jimmy zoekt naar alternatieve manieren om als advocaat aan het werk te komen. Zowel op dat gebied als waar het gaat om het lot van zijn broer Chuck, haalt hij bakzeil.
Hij verliest.
Dit alles leidt tot een grote wending — normaal gesproken is dit het midpoint-moment: de hoofdpersoon ziet zijn probleem onder ogen. En denkt er een oplossing voor te vinden.
Die oplossing is in dit geval: het plannetje met de skateboardende broers dat Jimmy als held in beeld moet brengen bij Betsy Kettleman, die hij graag als cliënt zou werven.
Maar dat plan mislukt.
Die ene broer wordt niet aangereden door Betsy Kettleman, maar door iemand anders, een oudere dame, die, na de confrontatie, de beide broers uitnodigt om haar huis binnen te komen.
Later verschijnt Jimmy ter plekke. Hij klopt aan, de deur gaat open en hij krijgt een revolver onder zijn neus geduwd. Niet door die oude vrouw, maar door een jongere, gevaarlijk uitziende man.
Dit is het crisismoment: de held moet een letterlijke of metaforische dood in de ogen kijken.
Dat crisismoment zou tot een climax moeten leiden en uiteindelijk tot een ontknoping, maar aflevering 1 breekt af midden in de crisis. Of preciezer nog: aan het begin van de crisis.
Een crisis werkt perfect als cliffhanger.
En dus blijven we aan het einde van aflevering 1 achter met die op Jimmy gerichte revolver…
Woestijnrechtszaak
Aflevering twee maakt keurig de standaard verhaalstructuur af: de crisis wordt verdiept, leidt tot een climax en uit die climax vloeit een ontknoping voort.
De hele eerste helft van aflevering 2 is aan deze structurele elementen gewijd.
Die kerel van de revolver blijkt Tuco Salamanca te zijn, die we nog kennen uit Breaking Bad — als een onberekenbare psychopaat. Ook nu weer is hij moeilijk te peilen: eerst wil hij zowel de broers als Jimmy afslachten. Dan wil hij ze vrijlaten. Dan toch weer niet. Enzovoort.
Spannend, zo’n onberekenbaar personage. Hij vertegenwoordigt de chaos.
Als je deze 25 minuten durende sequentie analyseert, zul je merken dat het een aaneenschakeling van wendingen is.
Jimmy probeert Tuco uit te leggen hoe de zaak in elkaar zit — beknopt. Tuco is overtuigd. Hij neemt Jimmy mee naar de garage waar de broers vastgebonden liggen. Jimmy mag ze lossnijden en meenemen: het komt allemaal goed.
WENDING: Een van de broers praat zijn mond voorbij: Het was Jimmy’s idee om Tuco’s oma erin te luizen. Tuco woedend — het komt NIET goed. De crisis verdiept zich.
Volgende shot: we zijn buiten, in de woestijn. Ook Jimmy is nu gekneveld en vastgebonden. Tuco’s maten zijn komen opdraven. Wat gaan ze doen? Jimmy opnieuw ondervragen. Die vertelt nu het HELE verhaal, over het plan om Betsy Kettleman op te lichten (Dit is belangrijk, voor later.)
Tuco gelooft hem niet. Er komt een gereedschapskist tevoorschijn, er gaat gemarteld worden.
CLIMAX — de eindstrijd breekt aan.
Tuco denkt dat Jimmy voor de politie werkt. Jimmy ontkent: wijst op zijn visitekaartje-luciferboekje: hij is advocaat. Tuco gelooft hem niet.WENDING: Jimmy, doodsbang, liegt dat hij inderdaad voor de FBI werkt.
WENDING: een van Tuco’s maten, ene Nacho, neemt het verhoor over. Deze man is duidelijk een stuk scherpzinniger dan de gestoorde Tuco. Wanneer hij Jimmy ondervraagt geeft deze toe: dat van de FBI was een leugen, ik ben echt gewoon de advocaat van die twee broers.
Nacho besluit Jimmy te laten gaan, maar: hij weet waar hij hem kan vinden (het luciferboekje). Jimmy mag naar huis.WENDING: Jimmy’s geweten speelt op. Hij kan de broers niet zomaar achterlaten. Kan Tuco hen niet óók laten gaan? Daar wil Tuco niks van weten.
Dit vereist van Jimmy dat hij al zijn pleidooi-kwaliteiten inzet. Hij komt een eind, maar Tuco wil de broers alsnog straffen. Al onderhandelend komen ze tot een gepaste straf: geen psychopathische slachtpartij, maar Tuco mag van elke broer één been breken.
Dit laatste gebeurt.Laatste scène van deze sequentie: Jimmy die de broers bij de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis aflevert.
De broers zijn woedend, vinden Jimmy de slechtste advocaat ooit, maar Jimmy antwoordt: “I’m the best lawyer ever.” Ja, hij heeft hun doodstraf omgezet in wat hij noemt “zes maanden voorwaardelijk”, de tijd die het volgens hem kost om te herstellen van die gebroken benen.
Deze hele Tuco-sequentie dient een aantal doelen:
de ontbrekende structurele elementen uit aflevering één presenteren: crisis, climax, ontknoping.
Karaktertekening: Jimmy mag dan als advocaat een ramp zijn, in deze woestijnrechtszaak tegenover de drugsrechtbank van Tuco en Nacho, houdt hij een uitstekend pleidooi en weet hij de straf voor zijn ‘cliënten’ (de broers) minimaal te houden.
Daarmee is de scène een spiegel van de rechtbankscène aan het begin van aflevering één, waarin Jimmy juist faalt.
Als voormalige crimineel spreekt hij de taal van misdadigers, terwijl hij de taal van de officiële advocatuur niet beheerst. Letterlijk niet: zie aflevering 1, waar Chuck hem ‘overhoort’ over het begrip falsis principiis proficisci. Zulke dingen weet Jimmy niet, maar hij weet dus wel hoe hij een drugscrimineel van een slachtpartij kan weerhouden.Wij moeten als kijkers ontdekken: Jimmy heeft een hart én een rechtvaardigheidsgevoel.
De introductie van de Salamanca-familie in Jimmy’s leven. Deze kartel-familie raakt niet alleen keer op keer het leven en de carrière van Jimmy-later-Saul, ze is ook zélf onderwerp van de serie.
Introductie van Ignacio “Nacho” Varga. Hij zal een van de hoofdrolspelers in de complete serie Better Caul Saul blijken te zijn. De intelligente crimineel. De crimineel met twijfels.
Levensgevaarlijke crimineel
Bovenstaande sequentie van 25 minuten vormde dus de eerste helft van aflevering twee. De tweede helft is gewijd aan een verdere verdieping van Jimmy’s conflict met broer Chuck. En daarna keert Jimmy terug naar zijn oude leven: toch weer pro deo-klussen doen voor de rechtbank.
Dat levert een lange ‘vogelvlucht-scène’ op. Jimmy wordt beter in dat pro deo-werk, we zien een verdieping van zijn relatie met parkeerwacht Mike (telkens hetzelfde conflict), en de aflevering eindigt in zijn armoedige kantoortje achter de nagelsalon. Daar krijgt hij bezoek van een potentiële cliënt: Nacho Varga.
Nacho vond het verhaal over de Kettlemans en het door hen verduisterde geld interessant. Hij wil hen beroven — want mensen die zélf stelen kunnen niet naar de politie. Hij wil Jimmy daarin betrekken voor informatie, maar die weigert. Nacho geeft hem zijn nummer voor als hij zich bedenkt, en vertrekt.
Opnieuw twee wendingen, zo op het eind: het bezoek van Nacho en diens plan. En de tweede wending: Jimmy weigert. Tegenover deze levensgevaarlijke crimineel durft hij te weigeren. Opnieuw leren we iets over zijn karakter.
Aflevering twee is ten einde. Er is een verhaallijn afgerond (dat oplichtersplan met de broers). en er is een nieuwe verhaallijn opgestart: Nacho die de Kettlemans wil beroven.
Lijntjes van verschillende lengte
In aflevering drie zien we opnieuw dat Jimmy een geweten heeft: via een anoniem telefoontje waarschuwt hij de Kettlemans voor de aanstaande overval op hun huis door Nacho.
Dat zet een nieuw probleem in gang: de Kettlemans verdwijnen. Zijn ze ontvoerd? Dat denkt iedereen, maar Jimmy twijfelt.
Uiteindelijk, aan het eind van de aflevering, ontdekt hij hen in een bos niet ver van hun huis. In een tent. Ze zijn gevlucht voor het gevaar genaamd Nacho maar ze blijken inderdaad óók oplichters te zijn met anderhalf miljoen illegaal verworven dollars.
Dat is dus een voorbeeld van een aflevering die min of meer parallel loopt met de standaard verhaalstructuur, al ligt het begin-incident in zekere zin al in aflevering 1.
Wat ik nou interessant vind, is dit: Better Call Saul heeft lijntjes van verschillende lengte lopen.
Bijvoorbeeld:
Gaat Jimmy de necrofiele studenten uit de cel houden (aflevering 1)?
Nee.
Dit is een kort lijntje. In drie scènes voltooid.Krijgt hij de Kettlemans als cliënt?
Nee, maar de pogingen daartoe duren voort tot het einde van aflevering 3. Een lijn die drie afleveringen duurt dus. (En, zoals we later zullen merken, nog langer.)Het plan met de skateboardende broers: dat strekt zich uit van halverwege aflevering één tot halverwege aflevering twee.
De conflictjes bij de rechtbank met parkeerwacht Mike. Allemaal klein bier. Maar Mike zal een steeds belangrijkere rol gaan spelen in de serie, eerst los van Jimmy, later in relatie tot hem.
Het broedertwist-conflict met Chuck. Dit duurt verschillende seizoenen.
Wat moet je daarmee als schrijver van romans of korte verhalen?
Ik denk dat het nuttig kan zijn om te beseffen dat een conflict — je zou ook kunnen zeggen: verhaallijn — verschillende lengtes kan hebben. Een conflict kan zich in één scène afspelen, het kan over verschillende scènes uitgesmeerd worden. Het kan een heel hoofdstuk duren, of een heel boek lang.
En daarbij geldt ook: die conflicten van verschillende lengte kunnen naast elkaar bestaan.
Zo is het ook in het echte leven:
Sommige conflicten ontstaan in een paar seconden, en zijn in een paar minuten opgelost of uitgepraat.
Sommige conflicten kunnen nog dagenlang doorsudderen.
Er zijn conflicten in families die jarenlang voortduren. Of tussen staten: denk aan Israël en Palestina.
Er zijn conflicten die een heel leven beheersen, van vroege jeugd tot dementie.
En dat dus allemaal parallel aan elkaar.
Een personage kan in een conflict verzeild raken in de supermarkt, over de prijs van een product. Dit terwijl hij een langer durend conflict heeft met zijn echtgenote, van wie hij ontdekt heeft dat ze hem al een halfjaar bedriegt met zijn beste vriend. En dit terwijl hij al jaren in onmin leeft met zijn oudere zus. Et cetera.
Diepere waarheid
Tot slot wil ik nog wijzen op de manier waarop de makers van Better Call Saul verrassingen gebruiken. In deze eerste drie afleveringen zitten minstens drie verrassingen.
In aflevering één: terwijl Jimmy geldzorgen heeft, verscheurt hij een riante cheque van Howard Hamlin.
In aflevering twee: terwijl Jimmy zich met veel moeite onder Tuco’s woede heeft weten uit te lullen, vertrekt hij niet zonder de zaak van de twee broers te hebben bepleit.
In aflevering drie: terwijl hij alle reden heeft hen te haten, waarschuwt hij de Kettlemans voor de door Nacho geplande overval.
Die drie verrassingen onthullen steeds iets wezenlijks over Jimmy’s karakter.
Je zou reactie A verwachten, maar je krijgt B.
Omdat Jimmy een sjoemelaar is, verwacht je dat hij altijd ‘slechte’ of opportunistische keuzes maakt. Maar hij is in wezen een goed mens. Dus als het erop aankomt, maakt hij toch de moreel juiste keuze.
Denk hieraan bij het schrijven van je eigen proza.
Laat de keuzes van je personages verrassend zijn — maar niet zo verrassend dat ze psychologisch niet kloppen. Ze moeten juist een diepere waarheid over een personage onthullen.
Tot zover Better Call Saul!
Ik kan je hulp bij het maken van deze nieuwsbrief goed gebruiken. Je kunt bijvoorbeeld een donatie doen of overschakelen op een ‘premium’ abonnement: dan krijg je voor €5,- per maand (of een voordelige €50,- per jaar) toegang tot het hele archief én de schrijfcursus “Een verhaal in 10 weken”.
Tot volgende week!
Jamal