Hoe word je een betere schrijver?

Schrijven met Ouariachi #109

Hallo daar,

Hoe word je een betere schrijver?

Ik ben bang dat ik mezelf weleens schuldig heb gemaakt aan het volgende, veelgehoorde schrijfadvies: als je goed wil leren schrijven, moet je vooral héél véél lezen. En vervolgens héél véél schrijfuren maken.

Ja, dat hoor je eigenlijk overal, hè?

Vaak komt dan die 10.000-urenregel van Malcolm Gladwell voorbijgevlogen.

Maar veel is niet per se goed.

Veel lezen?

Ik wil niemand z’n ontspanning misgunnen, maar veel lezen heeft op zichzelf niet zo heel veel effect op je kwaliteiten als schrijver.

Een beetje onaardig misschien, maar ik ken mensen die echt heel erg veel lezen en die toch niks zinnigs doen met al die miljoenen verslonden woorden.

Hoe moet het dan wel?

Het is zaak analytisch te lezen.

Zelf lees ik nooit meer een boek zonder vulpotlood binnen handbereik. En als ik een boek uit heb neem ik al die potloodaantekeningen in de marge nog eens door en vervolgens zet ik op grond daarvan mijn gedachten over het gelezen boek op papier.

Ik probeer te doorgronden hoe het verhaal is opgebouwd, hoe de schrijver de personages psychologisch heeft ontwikkeld, welke rol de taal speelt in de vertelling, welk motieven de schrijver gebruikt om de eenheid van het verhaal te vergroten.

In Schrijven met Ouariachi krijg je daar regelmatig wat van mee, zoals in de dubbelaflevering over De minnaar van Marguerite Duras (deel één, deel twee), of in de aflevering over de verhalenbundel Gouden jongen, meisje van smaragd van Yiyun Li, aflevering #100 over Het diner van Herman Koch, aflevering #97 over de verhalenbundel Goudjakhals van Julien Ignacio, aflevering #82 over het verhaal ‘In de strafkolonie’ van Franz Kafka, of aflevering #79 over het verhaal ‘Wesp’ van Joep van Helden — de lijst is lang.

Actief en analytisch lezen, daar gaat het dus om.

Kijken hoe andere schrijvers het aanpakken: wat doen ze goed? Waar slaan ze de plank mis? Welke technieken kun je ‘jatten’?

Veel schrijven

Misschien heb je gehoord over schrijvers die een minimum aantal woorden per dag willen produceren, vaak 500 of 1000. En misschien denk je dat jij dat dan ook moet gaan doen. Gewoon: woorden produceren. Dan kom je er wel.

Misschien heb je gehoord over NaNoWriMo (National Novel Writing Month), waarbij mensen proberen gedurende de maand november 50.000 woorden op papier te krijgen (wat neerkomt op 1.667 woorden per dag).

Misschien heb je het woord vomit draft weleens voorbij horen of zien komen?

Het idee is daarbij dat je in korte tijd een eerste volledige versie van je verhaal op papier knalt, waarbij je niet let op stijl, plotfouten, consistente psychologie of wat dan ook. Het gaat erom dat je je creativiteit de vrije loop laat door vooral niet-zelfkritisch te zijn.

En lekker door te schrijven.

Kritisch zijn, dat komt later, als die eerste versie eenmaal af is.

Het zal voor sommige schrijvers wellicht werken, maar ik vind het een ontstellend beroerde methode.

Dat is deels persoonlijk: ik kan zelf gewoon niet goed voortbouwen op een brakke ondergrond. Anders gezegd: ik kan pagina twee pas schrijven als pagina één er een beetje acceptabel bij ligt.

Er is ook een wat objectievere reden om deze methode af te wijzen.

Of je nou wil of niet, je gaat je hechten aan wat je hebt geschreven. Darlings killen is lastig. Een vomit draft zit per definitie vol met darlings die vermoord moeten worden.

Je maakt het jezelf dus onnodig moeilijk.

Oké, dus dát allemaal niet. Maar hoe moet je dan wél beter worden als schrijver?

Doelbewuste training

De Zweedse psycholoog Anders Ericsson (1947-2020) wijdde zijn carrière aan onderzoek naar toppresteerders en experts.

Zoals hij uiteenzette in zijn boek Piek: Hoe gewone mensen buitengewoon kunnen presteren, heeft het leveren van bijzondere prestaties niet zo zeer te maken met talent, behalve dan met een talent waarover we allemaal beschikken: het talent om ons te ontwikkelen.

Als je dat ontwikkelen op de juiste manier doet, kun je heel ver komen.

Maar wat is die juiste manier?

Doelbewuste training is de benaming voor het soort training dat tot uitzonderlijke prestaties leidt.

(Of iets minder hoogdravend: het soort training dat ervoor zorgt dat je ergens écht beter in wordt.)

Wil je beter leren schrijven? Dan moet je doelbewust trainen.

Hoe werkt dat dan?

Anders Ericsson oefent doelbewust op het ordenen van zijn papieren.

Normaal gesproken als mensen iets leren, blijven ze oefenen tot ze een bevredigend niveau hebben bereikt en vervolgens gaan ze herhalen en herhalen in de hoop beter te worden.

Maar in feite staan ze vanaf dat moment stil. (Ericsson gebruikt de term “naïeve training” voor al dat herhalen.)

Bij doelgerichte training gaat het als volgt.

1. Ericsson: ‘Bij doelgerichte training gaat het om het zetten van een groot aantal kleine stappen, om een doel op langere termijn te bereiken.’
   
   Om het even naar de literatuur te vertalen: niemand kan trainen op het schrijven van een roman. Daar komt zoveel bij kijken, het is zo’n langdurig proces, dat kun je niet in één overkoepeld trainingsprogramma vatten.
   
   Je kunt wel trainen in het schrijven van een goede scène.
   
   Daar zitten alsnog veel facetten aan, maar die kun je los van elkaar ontwikkelen. Je kunt eerst oefenen met het structureren van een scène. Vervolgens kun je op dialoog gaan trainen. En zo verder.
   
   Stapje voor stapje, in plaats van alles in één keer tegelijk. Wat niet werkt.
   

2. Doelgerichte oefening is geconcentreerd.
   
   Zonder concentratie gaat het niet.
   
   Ban dus alle externe prikkels uit en concentreer je.
   
   Besef dat diepe concentratie geen onuitputtelijk goedje is. Als twee keer anderhalf uur je maximum is, dan is dat zo. Beter om kort en geconcentreerd te oefenen, dan vele uren lang op halve mentale kracht.
   

3. Doelgerichte training vraagt om commentaar.
   
   Je moet horen of je goed bezig bent én horen wat je fout doet. Anders ben je gewoon een herhaler, en ik voeg daar maar even aan toe: als je op het verkeerde pad zit en je blijft maar herhalen, dan train je jezelf dus in de foute weg.
   
   Laat dus regelmatig iets lezen aan iemand anders.
   
   Niet iedereen heeft de luxe van een redacteur, maar een vriend of vriendin die kritisch durft te zijn is al een enorme hulp.
   
   En anders kun je altijd nog een schrijfcoach inhuren. (Hoi! Mijn mailadres is: jamalouariachi [at] gmail punt com).
   
   Het allerbelangrijkste voor een schrijver is natuurlijk zelfkritiek.
   
   Maar dat, lieve lezers, blijkt nog helemaal niet zo’n makkelijk te verwerven faculteit, het vermogen tot zelfkritiek.
   
   Vaak heeft dat te maken met wat ik hierboven al aanstipte: je gaat je hechten aan een project waaraan je werkt. Je steekt er veel uren in, en dan wordt het moeilijk om jezelf af te vallen.
   
   Daarom denk ik dat je, wanneer je je techniek wilt verbeteren, beter kunt trainen op scènes of fragmenten die niks met een lopend project te maken hebben.
   
   Train met los, onbelangrijk materiaal.
   
   Wat je door te trainen leert, kun je dan uiteindelijk verwerken in je wél belangrijke lopende project.

4. Tot slot: doelgerichte training eist dat we uit onze comfortzone komen.
   
   Dit voel je intuïtief ook wel aan: als je jezelf niet uitdaagt, ga je je vervelen.
   
   Ik speel gitaar, er zijn hele periodes dat ik gewoon af en toe een paar liedjes eruit ram, voor mezelf, of ik zing wat voor mijn dochter, maar echt opgewonden word ik daar niet van. Het is meer een prettig tijdverdrijf.
   
   (Vroeger was ik een stuk ambitieuzer, toen ik nog in een bandje zat.)
   
   Maar eens in de zoveel tijd krijg ik de geest en dan besluit ik dat ik die ene gitaarsolo nu eindelijk eens onder de knie wil krijgen.
   
   Dat kost me dan vaak enorm veel moeite, maar wanneer het uiteindelijk, na dagen, soms weken oefenen, lukt om die solo met redelijke souplesse uit mijn vingers te persen, is de bevrediging gigantisch.
   
   (De laatste keer was het de solo van ‘Dani California’ van de Red Hot Chili Peppers, bedacht en gespeeld door de fenomenale John Frusciante. Vooral mijn linker ringvinger heeft onder dit geweld te lijden gehad. Hier laat een YouTuber zien hoe je die solo speelt; en hier zie je hoe Frusciante die solo live nóg fucking ingewikkelder en wreder maakt dan-ie op de plaat al was…)

Hoe te trainen als schrijver?

Wil je je techniek verbeteren als schrijver, dan heeft het zin om doelgericht te trainen.

Schrijf losse scènes.

Richt je daarbij een periode lang op één facet van het schrijven, bijvoorbeeld structuur.

Oefen geconcentreerd.

Vraag om commentaar.

Daag jezelf uit: leg de lat niet te laag.

O trouwens, ik kan je hierbij helpen. De komende tijd zal ik een reeks afleveringen van Schrijven met Ouariachi wijden aan het schrijven van scènes.

Telkens wanneer ik een nieuwe techniek bespreek, kun je die daarna doelbewust gaan trainen.

Bij wijze van nul-meting kun je me een losse scène van maximaal 500 woorden toesturen. Daar geef ik dan commentaar op, jaja, gratis en vrijblijvend (maar wel eenmalig).

Ik schreef het eerder deze week al op mijn LinkedIn-pagina:

Stuur mij vóór maandag 16 juni een fragment of scène van maximaal 500 woorden (DM of mail).

Je krijgt van mij een GRATIS en VRIJBLIJVENDE reactie met verbeterpunten en concrete tips.

Dus mail me, en na de nul-meting kun je over een tijdje, als je flink doelgericht getraind hebt, bekijken wat je progressie is.

Mocht je in de tussentijd nog inspiratie nodig hebben, dan is er het Grote Schrijven met Ouariachi Archief: het telt inmiddels 108 afleveringen én dan zijn er ook nog de 70 afleveringen die samen de cursus ‘Een verhaal in 10 weken’ vormen.

Je krijgt toegang tot al dat moois voor maar 5 euro per maand of een voordelige 50 euro per jaar.

Succes en tot volgende keer!

Jamal